به گزارش پایگاه تحلیلی خبری شهرستان دهاقان “دهاقان نا”، این شهرستان از شهرستانهای استان اصفهان در 51 درجه و 39 دقیقه طول جغرافیایی و 31 درجه و 56 عرض جغرافیایی قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دریا 2050 متر می باشد و دارای سه دهستان به نامهای قمبوان، موسی آباد و همگین است و در حدود 26 روستا دارد. این شهر با جمعیت ۱۷٬۱۷۰ نفر (برآورد ۱۳۸۳خ.) مرکز شهرستان سِمیرُم سُفلی یا دهاقان است.

موقعيت جغرافيايي و آب و هوا

دهاقان در 51 درجه و 39 دقیقه طول جغرافیایی و 31 درجه و 56 عرض جغرافیایی قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دریا 2050 متر می باشد.

از لحاظ طبیعی آب و هوای بخش دهاقان به دو منطقه تقسیم می شود:

الف) منطقه شمال و شرق که ناحیه ای است نیمه خشک، میزان بارندگی نسبت به قسمت جنوبی و غربی کمتر و دارای دشتی نسبتاً وسیع و مناسب برای فعالیت های کشاورزی و دامپروری است.

ب) منطقه جنوب و مغرب، ناحیه ای است کوهستانی با تپه ها و کوههای مرتفع که میزان بارندگی و رطوبت آن ، نسبت به منطقه شمال و شرق بیشتر است.

وجه تسميه دهاقان

درباره ریشه واژه دهاقان اتفاق نظر وجود ندارد ولی آنچه در بین بعضی مردم مطرح است متکی بر ذوق و برداشت شخصی است. وجوه تسمیه ای که برای دهاقان ذکر شده، بسیار است که براساس پیشینه شهر و شواهد موجود دو نظر مستند و پسندیده تر به نظر می رسد:

1- دهاقان از واژه دهقانان (جمع دهقان) که به معنای ده نشین، در مورد هر ایرانی اعم از شهری و روستایی و مالک به کار می رفته گرفته شده است. در فرهنگ آبادی ها و مکانهای مذهبی کشور نیز در مورد دهاقان واژه دهقان به کار رفته است.

2- دهاقان معرب «دهاگان» است. دهاگان از دهگان به معنی محاسب و دهدار مشتق شده است. بر واژه دهگان الف تحسین افزوده شده و به دهاگان بدل گردیده که معرب آن دهاقان است.

گويش و مذهب

براساس تحقیقات بعمل آمده 80 درصد مردم به زبان فارسی و 20 درصد آنان به زبان ترکی تکلم می کنند. گویش های دیگری همچون زبان های محله ای قومی داریم که اندکند مانند زبان درویشی.
حاکمیت مذهب شیعه اثنی عشری است. که هم اکنون حدود 99 درصد مردم به مذهب شیعه اعتقاد دارند و تعداد بسیار کمی به بهائیت در روستاها گرویدند.

مشاهير دهاقان

شاعران این شهرستان حاج ملارحیم متخلص به منظور، حاج غلامحسین دهاقانی متخلص به محزون، علی اصغر وصال متخلص به مهجور، عطاء وصال، میرزامحمدهاشم متخلص به سیاره، حسینقلی خان خطایی، سیدابراهیم موسوی، میرزاعبدالرحیم دهاقانی، محمد جهانگیری متخلص به فدایی، محمدمهدی سعیدی متخلص به محرم، علی قربانی متخلص به هستی می باشند.

خوشنویسان معروف دهاقان عبارتند از: ملامحمدمهدی قمبوانی دهاقانی، محمد زمانی، ابوالقاسم صمصامی، حسینقلی منصوریان
بزرگان فقاهت و سیاست و علمای مذهبی صاحب بن عباد، ملامحمدعلی دهاقانی، آیت الله حاج شیخ ابوالقاسم دهقانی مشهور به صدرالعلماء، حکیم جهانگیرخان قشقایی، آیت الله حاج شیخ علی محمد دهاقانی(نورشرق)، آیت الله شیخ نورالله دهاقانی، حاج سیدجعفر طباطبائی عقدایی، حاج ملامحمدعلی دهاقانی، حجت الاسلام میرزامحمدحسین خان جعفری معروف به ادیب، حاج ملاحسین امین جعفری، آیت الله شیخ محمدحسین خرد (اسماعیلیان)، آیت الله ملامحمد فقیه دهاقانی، آیت الله حاج شیخ محمدباقر شریعتی، ایت الله حاج سیداسماعیل موسوی هاشمی می باشند.

از دانشمندان این شهرستان می توان دکتر حجازی پدر علم ریخته گری در ایران-صاحب بن عباد از حکماء، صغرایی دبیر ووزیر سلجوقی، آیت الله حاج شیخ ابوالقاسم دهقانی را نام برد.