وضعیت امروز مصر به گونه‌ای است كه پیش‌بینی نوع توزیع قدرت در نظام سیاسی آینده این كشور را دشوار کرده است. جامعه مصر همواره به عنوان الگویی برای هم‌سازی گروه‌های مختلف قومی، مذهبی و سیاسی محسوب می‌شد، اما برخی رفتارهای نسنجیده محمد مرسی و سکوت دولت مصر در مقابل اقدام‌های افراطی گروه‌های تندرو (به ویژه سلفی‌ها)، سبب شد پس از سالها این هم‌جواری مسالمت‌آمیز جای خود را به درگیری و کشمکش بدهد. به گونه‌ای كه هر روز شاهد گسترش كشمكش ها میان طرفداران مرسی به خصوص جریان اخوان و مخالفان آن هستیم.

اخوان‌المسلمین به عنوان حزب حاکم مصر، خطاهای بزرگی مرتکب شد و نتوانست از فرصت تاریخی پیش آمده بهره گیرد و به دلیل نداشتن تجربه سیاسی لازم شکست خورد. البته در این بین نمی‌توان از کنار تلاش‌های جناح رقیب و عوامل خارجی بی‌تفاوت گذشت، اما بدون شک مقصر اصلی محمد مرسی و جنبش اخوان‌المسلمین بودند که نتوانستند به وعده‌های خود عمل کنند و با در پیش گرفتن سیاست‌های سوال برانگیز، خیلی زود زمینه را برای سرنگونی خود فراهم آورند.

حال باید پرسید با توجه به شرایط کنونی، آینده مصر و اخوان‌المسلمین چگونه رقم خواهد خورد؟

به نظر می‌رسد سه رویکرد پیش روی اخوان‌المسلمین قرار دارد: نخست اینکه همچنان بر حقانیت محمد مرسی تاکید کرده و از طرفداران خود بخواهند به اعتراض علیه دولت موقت کنونی ادامه دهند. این رویکرد نه تنها کمکی به اخوان نخواهد کرد، بلکه بر ناآرامی‌ها و کشمکش‌های حاضر دامن خواهد زد و مصر را بیش از پیش به سمت بی‌ثباتی خواهد برد.

دومین رویکرد پذیرفتن شرایط موجود و به رسمیت شناختن دولت موقت و سپس تلاش برای سهم‌خواهی در دولت آینده است. این رویکرد اگرچه منطقی به نظر می‌رسد، اما با توجه به اینکه ارتش و دولت موقت در تلاش هستند که جنبش اخوان‌المسلمین را منحل کنند، به سرانجام نخواهد رسید.

رویکرد سوم بازگشت به فعالیت‌های زیرزمینی و تقابل مسلحانه با دولت مصر است. اخوان‌المسلمین طی سال‌های فعالیت خود در مقاطع مختلف چنین روشی را در پیش گرفته بود، اما شرایط امروز مصر اجازه چنین کاری را به آنها نخواهد داد. در واقع اخوان با این کار عملا سند نابودی خود را امضا خواهد کرد، چرا که ارتش مصر به دنبال بهانه‌ای است که کار این جنبش را یکسره کند و اقدام مسلحانه، بهانه و توجیه لازم را به آنها خواهد داد.

با توجه به شرایط کنونی مصر و همچنین تغییراتی که طی سه سال اخیر در سطح منطقه و جهان به وجود آمده، نمی‌توان آینده روشنی برای اخوانی‌ها متصور شد، مگر اینکه اتفاق غیرمنتظره‌ای رخ دهد!

*دکتر مهدی گلجان تحلیلگر مسائل جهان اسلام، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس