به گزارش پایگاه تحلیلی خبری دهاقان نا به نقل از خطب شکن، یادداشت تحریریه/ چند سالی هست که بحث اقتصاد مقاومتی و لزوم توجه به ظرفیت‌های درونی برای خودکفایی و آسیب‌ناپذیری در ابعاد مختلف اقتصادی مورد توجه واقع و بحث‌های بسیاری بر سر سخت افزارها و نرم‌افزارهای اجرای این طرح، انجام شده است. در این میان ناگفته پیداست که توجه به جایگاه مسجد، به عنوان بزرگ‌ترین و فراگیرترین نهاد اسلامی در اجرای این سیاست‌ها ضروری است. در این یادداشت، به مناسبت روز جهانی مسجد، سعی شده است با توجه به این نکته که مسجد از ابتدای اسلام اصلی‌ترین پایگاه اجتماعی اسلام بوده است، تلاش شده است پیشنهادهایی ضمنی و اجمالی برای نقش آفرینی بهتر مسجد در این طرح بزرگ ملی ارائه شود.
***
درست است که اسلام دینی با اهداف و برنامه‌های متعالی است و تک‌تک دستوراتی که در آن دیده می‌شود، ابعاد غیبی دارد، اما این را نمی‌توان به معنای ناتوان بودن یا برنامه نداشتن آن برای حوائج مادی و دنیایی انسان به حساب آورد. اسلام دنیاپرستی را مذموم می‌داند و با اعمال و مناسکی که مطرح می‌کند، انسان را از زندگی دنیایی بالاتر می‌برد. در اسلام اعمال انسان در دنیا، به عنوان سیر کلی او در زندگی ابدی‌اش دیده می‌شود. از این رو حتی دستوراتی که در مورد معاش آدمی و متوجه به زندگی دنیایی اوست، در درون برنامه‌ای کلی‌تر جای می‌گیرد که برای ایصال انسان به کمال طراحی شده است.
اقتصاد متعالی
آن چیزی که می‌توان در اسلام آن را قابل توجه دانست، دو بعدی بودن اعمال اقتصادی انسان، مانند تمام رفتارهای دیگر اوست که بهانه‌ای است برای فراتر رفتن دیدگاه‌های انسان از دنیا و عالم ماده. اما با توجه به این که تمرکز و نظم فعالیت‌های اقتصادی در جامعه، با توجه به گستردگی جوامع امروزی، نیازمند مرکزی به عنوان بستر تعاملات اقتصادی است، در اسلام چگونه می‌توان چنین مرکزی را ایجاد کرد و به وسیله‌ی آن، روابط اقتصادی را آن چنان که اسلام می‌خواهد، چند بعدی و ملکوتی کرد؟
بانک، سوغات ناخجسته‌ای از فرنگ
در جامعه‌ی حاضر ما، متاثر از فرهنگ و زندگی غربی، مرکز و پایگاهی که برای فعالیت‌های اقتصادی تدارک دیده شده است، «بانک» است. نهادی که اصل و اساس شکل‌گیری آن «ربا»ست و در واقع، این دو نام با هم گره خورده‌اند و حتی مترادف هم شده‌اند! اما به هر شکلی که با بانک برخورد شود و به هر نحوی که زیر و بم آن «اسلامی» شود، باز هم اصل آن که منفعت‌طلبی و سودخواهی است، برطرف نمی‌شود. بانک در واقع دستگاهی عظیم است که در آن سرمایه‌ای عظیم از طرف عده‌ای سرمایه‌دار گرد آمده است و فعالیت‌های انتفاعی به نحو گسترده‌ای اجرا می‌شود.
یکی از اصلی‌ترین دلایلی که از دیدگاه برخی‌ها، وجود بانک در هر جامعه‌ای را اجتناب ناپذیر می‌کند، نقش آن به عنوان واسطه‌ی اقتصادی است؛ واسطه‌ای که وجوه اضافی مردم را از میان آنان جمع می‌کند و به افراد مستعد فعالیت‌های اقتصادی که سرمایه‌ی کافی ندارند یا افرادی که نیازمند کمک مالی هستند، می‌رساند. بسیاری از فعالیت‌های بانکی، از جمله سپرده‌گذاری‌ها و تسهیلات، به خاطر همین کارکرد بانک است.
شبکه‌ی ارتباطات اسلامی
مساجد، عظیم‌ترین و گسترده‌ترین شبکه‌های ارتباطی میان مسلمانان است که در طول تاریخ، اصلی‌ترین رسانه‌ی اسلامی بوده است. در سالیان اخیر، مساجد با در دست گرفتن تحرکات سیاسی و اجتماعی و نقش‌آفرینی بارز در رویدادهایی مانند انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی، توانسته است گوشه‌ای از وظایفش را به منصه‌ی ظهور بکشاند. اما با توجه به ظرفیت‌هایی که مساجد در اجتماع دارند، می‌توان در جنبه‌های اقتصادی نیز از آن‌ها بهره گرفت.
غرض آن که با توجه به نقش سرنوشت‌ساز مساجد و جایگاه رفیع آن‌ها در سبک زندگی اسلامی، می‌توان از این پایگاه‌ها به عنوان جهت‌دهنده به رفتارهای اقتصادی مردم هم بهره گرفت. شاید این ایده، در نگاه نخست خام باشد، ولی واقعا می‌توان آن را با بحث‌های بیشتر به یک طرح اجرایی تبدیل کرد. آن چنان که تاسیس صندوق‌های قرض‌الحسنه‌ی مردمی در برخی محلات با محوریت مساجد، توانسته است فعالیت‌های اقتصادی قابل توجهی را رقم بزند و به عنوان یکی از کارکردهای اقتصادی مساجد، مطرح شود.
چنین چیزی به عنوان یکی از راهکارهایی که می‌تواند جهاد اقتصادی و اقتصاد مقاومتی را محقق کند، بسیار مفید است و در طول زمان می‌تواند جایگزین کاملی برای بانک شود. زیرا از یک سو، مسجد خواهد توانست سودگرایی و منفعت‌طلبی را از میان ببرد و به جای آن تعاون و همکاری را قرار دهد و از طرف دیگر، با توجه به اعتماد متقابلی که در مساجد میان اهالی آن هست و نقش کانونی که هر مسجد در محله‌ی خود ایفا می‌کند، روابطی محکم و خلل‌ناپذیر را به جای تعاملات اکثرا ناپایدار مبتنی بر سود بانک‌ها قرار دهد.