به گزارش پایگاه تحلیلی خبری اطلاع‌رسانی شهرستان دهاقان “دهاقان‌نا” به نقل از خبرگزاری ایسنا، این وضعیت باعث ایجاد نگرانی‌هایی در بین خانواده‌ها و کارشناسان شده است، با برگزاری میزگردی با حضور دکتر امیرمحمود حریرچی- مدرس دانشگاه و جامعه شناس و دکتر عصارنیا معاون فرهنگی سابق سازمان ملی جوانان به بررسی علل این پدیده اجتماعی و راهکارهای پیشرو پرداخت.
در این میزگرد، عصارنیا با اعلام اینکه آمار تجرد قطعی در کشورمان بالا نیست، عنوان کرد: اگر 100 مجرد قطعی داشته باشیم هم زیاد است، ولی سیر تحولات به گونه‌ای بوده که حجم قابل توجهی از جوانان ازدواج می کنند، اما متاسفانه این کار را در سن بالا انجام می‌دهند. بنابراین مشکل اصلی ما تجرد قطعی افراد نیست، بلکه بالا رفتن سن ازدواج است و افرادی که در مناسبتهای مذهبی خیرات می‌کنند، درحالیکه ثواب مزدوج کردن افراد بسیار بیشتر از نذری دادن و خیرات کردن است. این درحالیست که حریرچی در پاسخ به عصارنیا در مورد درست نبودن ارائه آمارهای تجرد جوانان اظهار می‌کند: به عنوان یک فرد دانشگاهی با نظر شما موافق نیستم مسائل اجتماعی پیچیده‌تر از آن است که با راه‌اندازی ستاد حل شود. خیرین دارند کار خود را انجام می‌دهند از سوی دیگر آمار تجرد قطعی را یک مقام رسمی بیان کرده است تا متولیان برای آن چاره‌ای بیندیشند.
مشروح این میزگرد در پی می آید:
با توجه به افزایش آمار تجرد قطعی، جوانان در چه سنی به تجرد قطعی می‌رسند؟
حریرچی: افراد از 15 سالگی می‌توانند بر اساس شرایط جامعه خود مستقل زندگی کنند و 15 تا 30 سالگی جوان تلقی می‌شوند. در ایران حدود 26 میلیون جوان زندگی می‌کنند که یک سوم جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند. در حال حاضر از هر 3 ایرانی یک نفر جوان است اما با توجه به روند کنونی رشد جمعیت، این نگرانی وجود دارد که تا 35 سال آینده از هر 7 ایرانی یک نفر جوان باشد.
دختران 15 تا 30 سال و پسران 20 تا 35 سال در سن مناسب ازدواج هستند. ضمن اینکه بهترین موقع بارداری برای زنان بالای 18 سال است؛ البته شرایط اقلیمی برخی مناطق به گونه‌ای است که برخی زنان می توانند پس از 15 سالگی بچه دار شوند و احتمال معلولیت نوزاد زنانی که پس از30 سالگی باردار می‌شوند، زیادتر است. همچنین زوجین با زود ازدواج کردن چنانچه با ناباروری باشند، فرصت بیشتری برای بارداری پس از معالجه دارد.
به طور میانگین نیمی از مردان 20 تا 35 سال با وجود قرار داشتن در سن ازدواج، مجرد هستند. پس از سن 35 سالگی احتمال تجرد قطعی آغاز می‌شود که تا 50 سالگی نیز ادامه می‌یابد . در این شرایط لازم است درباره تاثیرهای منفی روانی و جسمانی مجرد باقی ماندن افراد کار اطلاع رسانی و نتایج پژوهش‌های منتشر شده در این زمینه را منعکس کنیم.
یکی از مشکلات زنان ابتلا به سرطان پستان است و سالانه بیش از 10 هزار نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند؛ اما در صورتی که آنان بچه‌دار شوند و فرزندشان را خودشان شیر دهند. احتمال ابتلای زنان به این بیماری بسیار کاهش می‌یابد.
عصارنیا: موانع ازدواج را بزرگنمایی نکنیم
عصارنیا: اطلاعات زیادی درباره ازدواج جوانان و موانع ازدواج آنان منتشر می‌شود، اما شامل همه اطلاعات نمی‌شود و ما نباید موانع ازدواج را بزرگنمایی کنیم؛ بلکه لازم است به بزرگنمایی مشوق‌ها بپردازیم و نیازمند وجود یک مقر فرماندهی و هماهنگی برای موضوع ازدواج و خانواده جوانان هستیم. این در حالیست که در حال حاضر وحدت رویه در این حوزه وجود ندارد.
بهترین راهکار برای ترغیب جوانان به ازدواج و کاهش آمار سن تجرد قطعی چیست؟
حریرچی: نیازهای افراد در ازدواج آنان موثر است. در حال حاضر نمی‌توان زندگی را بسیار ساده شروع کرد. به عنوان نمونه امکان ندارد که در جهیزیه یک دختر ماشین لباسشویی وجود نداشته باشد. درواقع پیش از این زنان می‌سوختند و می‌ساختند؛ اما در حال حاضر می‌سازند که بسوزند و در این شرایط هزینه‌های بسیار بالایی را برای ازدواج متحمل می‌شوند که شامل بالاترین رقم مهریه، جهیزیه و برخورداری از خانه مستقل می‌شود. این وضعیت در درازمدت بر زندگی زوجین تاثیر منفی می‌گذارد و در حال حاضر از هر 3 ازدواج در استانهای تهران و البرز یک ازدواج پیش از گذشت یک سال از زندگی مشترک به طلاق می‌انجامد.
برخی عوامل بر تمایل جوانان به ازدواج نقش بازدارنده و برخی دیگر نقش تشویق کننده دارد. متاسفانه طلاق یکی از عوامل بازدارنده است. در گذشته کمتر شاهد طلاق در خانواده‌ها بودیم، اما در حال حاضر در تمام خانواده‌ها افرادی را می‌بینیم که در سالهای اولیه زندگی مشترک خود طلاق گرفته‌اند. این مساله بر تمایل جوانان به ازدواج تاثیر منفی می‌گذارد. پیش از این خانواده‌ها جوان را به ازدواج تشویق می‌کردند؛ اما در حال حاضر آنان نمی‌توانند به فرزند خود تضمین دهند که پس از ازدواج طلاق نمی‌گیرند و از این طریق آنها را به تشکیل زندگی مشترک تشویق کنند.
ما واژه ای به نام «زندگی آبرومندانه» داریم. در گذشته افراد مشتاق دیدار مهمان بودند و پذیرفتن او با خوشرویی را از جمله مصادیق زندگی آبرومندانه می‌دانستند؛ اما در حال حاضر زندگی آبرومندانه به معنای هرچه بیشتر هزینه کردن است.
تدوین برنامه استراتژیک برای جوانان نیازمند صرف وقت و حوصله داشتن است
صرف ارائه اعداد و ارقام درباره وضعیت ازدواج و طلاق اهمیتی ندارد؛ بلکه لازم است نگرش راهبردی درباره مسائل جوانان داشته باشیم، اما در حال حاضر چنین نگرشی را نمی‌بینیم. به منظور ایجاد یک نگرش راهبردی باید ذینفعان را در برنامه‌ریزی‌ها دخالت دهیم. تدوین برنامه استراتژیک نیازمند صرف وقت و حوصله داشتن است، اما در حال حاضر کمتر شاهد این رویکرد در حوزه جوانان هستیم.
لازم است برنامه‌ریزی‌ها در امتداد یکدیگر باشد. این در حالیست که در حوزه جوانان مدام به نقطه قبل باز می‌گردیم. مدتی این حوزه به طور مستقل فعالیت می‌کرد، اما با حوزه ورزش ادغام شد و دوباره تصمیم به جداسازی حوزه جوانان از ورزش گرفته‌ایم. این وضعیت نشانه نبود یک برنامه راهبردی است.
موضوع ازدواج، مردمی شود
عصارنیا: مهمترین راهبردهای ازدواج را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد: ابتدا لازم است موضوع ازدواج، مردمی شود و توقع جوانان از دولت کاهش یابد نه اینکه به صفر برسد، چرا که دولت وظایفی در قبال وام، مسکن و شغل دارد.
نه مدل سنتی ازدواج و نه نوع مدرن آن به طور کامل قابل پذیرش نیست
یکی از مشکلات ما در حوزه خانواده این است که جوانان دچار تناقض شده‌اند. در حال حاضر نه مدل سنتی ازدواج و نه نوع مدرن آن به طور کامل قابل پذیرش نیست؛ البته وجود مدل مدرن طلاق، یک واقعیت است. آمار طلاق در چین دو برابر ایران است و با وجود کاتولیک بودن مردم آمریکا و اعتقاد آنها به خانواده، بیش از نیمی از ازدواج‌ها در این کشور به طلاق ختم می‌شود. میزان طلاق در کشورهای اروپایی نیز بیش از 50 درصد است بنابراین هنوز نسبت به کشورهای غربی طلاق در ایران کمتر است البته الگوی ما این کشورها نیستند.
راه حل مشکل ازدواج راه‌اندازی مرکز هوشمندی برای عرضه مدل اسلامی-ایرانی است
مدل غربی ازدواج در کشور ما رخنه کرده است
مشکل ما ناتوانی در تولید مدل بومی ازدواج است. ما در مذمت مدل سنتی ازدواج افراط کرده‌ایم، اما نتوانستیم مدل خوبی را عرضه کنیم. در این شرایط مدل غربی ازدواج در کشور ما رخنه کرده است و دچار مشکلاتی هستیم که در غرب به عنوان هنجار پذیرفته شده است. در این شرایط اگر تا چند سال آینده طلاق در کشورمان به یک هنجار اجتماعی تبدیل شود، نباید تعجب کنیم. راه حل برون رفت از این وضعیت طراحی یک مرکز هوشمند برای عرضه مدل ازدواج ایرانی-اسلامی است و این اتفاق باید بوسیله یک فرآیند هوشمند رخ دهد و نه در اتاق‌های دربسته.
در اولین اقدام لازم است ازدواج را از یک موضوع محدود پژوهشی – آموزشی به یک موضوع فرهنگی اجتماعی تبدیل کنیم و در سطح نگرش‌ها و حتی باورهای افراد وارد شویم. ازدواج یک موضوع آموزشی نیست که برای آن مدام مراکز آموزشی و مشاوره راه بیندازیم البته وجود این مراکز هم لازم است در دومین مرحله کار نیز تغییر نگاه به مرکز هوشمند تبدیل ازدواج و خانواده از یک موضوع محدود آموزشی – پژوهشی به یک موضوع باز فرهنگی – اجتماعی است.
بازنگری در زمینه پرداختن به ازدواج در رسانه‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است
سومین راهبرد مربوط به رسانه‌ها است. تمام آنها باید تصمیم بگیرند که بیشتر به جای پرداختن به مشکلات ازدواج خوبی‌ها و شیرینی‌های آن را بیان کنند. این در حالیست که در 15 سال اخیر رسانه‌ها درباره طلاق ابراز نگرانی کرده‌اند؛ البته نباید مشکلات را لاپوشانی کنیم، اما لازم است راهکارهای حل آنها را نیز ارائه کنیم. براساس تصویر ارائه شده از ازدواج در رسانه‌ها جوانان ما اگر عاقل باشند نباید به آن گرایش پیدا کنند. در این شرایط بازنگری در زمینه پرداختن به ازدواج در رسانه‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است.
آیا آمارهای موجود در مورد تجرد قطعی درست است و آیا بیان آمارها به صلاح جوانان می‌باشد؟
عصارنیا: آمار تجرد قطعی در کشورمان بالا نیست در سال 86 معاون فرهنگی سازمان ملی جوانان بودم در آن زمان 7 میلیون پسر و 7 میلیون و 700 هزار دختر در آستانه ازدواج بودند. در آن زمان افرادی معتقد بودند که این دخترها و پسرها در آستانه تجرد قطعی هستند و تا چند سال آینده چندین میلیون دختر و پسر مجرد خواهیم داشت. اما آمار این گونه نیست. اگر 100 مجرد قطعی داشته باشیم هم زیاد است ولی سیر تحولات به گونه‌ای بوده که حجم قابل توجهی از جوانان ازدواج می کنند، اما متاسفانه این کار را در سن بالا انجام می‌دهند. بنابراین مشکل اصلی ما تجرد قطعی افراد نیست، بلکه بالا رفتن سن ازدواج است.
اعلام آمار تجرد قطعی عزت نفس جوانان را خدشه دار می‌کند
مطرح کردن آمار تجرد قطعی موجب ایجاد مشکل در جامعه می‌شود و به هیچ وجه موافق رسانه‌ای کردن آن نیستم. در مقابل لازم است این وضعیت به اطلاع مسئولان رسانده و اقدامات آنان برای حل این مشکلات پیگیری شود. شما می‌دانید که رسانه‌ای کردن آمار تجرد قطعی چه بلایی به سر دختران و پسران مجردی می‌آورد که سن 30 سالگی را پشت سر گذاشته‌اند؟ این کار باعث خدشه‌دار شدن عزت نفس آنها می‌شود و مفاسدی را در جامعه به وجود می‌آورد و حتی ممکن است به ازدواج شتاب زده آنان بینجامد. بنابراین باید راه حل کاهش تجرد قطعی را رسانه‌ای کنیم نه آمار آن را.
حریرچی در پاسخ به عصارنیا: به عنوان یک فرد دانشگاهی با نظر شما موافق نیستم مسائل اجتماعی پیچیده‌تر از آن است که با راه‌اندازی ستاد حل شود. از سوی دیگر آمار تجرد قطعی را یک مقام رسمی بیان کرده است تا متولیان برای آن چاره‌ای بیندیشند.
به آمار طلاق در کشورهای دیگر اشاره کردید. من در کشورهای غربی درس خوانده‌ام و زندگی کرده‌ام. مسائل طلاق در این کشورها با ایران بسیار متفاوت است. نقش سنتی زنان در ایران بارداری، شوهر داری و خانه داری است، این در حالی است که در حال حاضر بیش از 70 درصد از درخواست‌های طلاق را زنان ارائه می‌کنند که 70 درصد از آنها به علت نبود رضایت جنسی است، در حالی که در گذشته رضایت جنسی زن اهمیت نداشت.
در حال حاضر فاصله زمان ازدواج با نخستین فرزند آوری به 3.5 سال رسیده است و بین بچه دوم و سوم پنج سال فاصله است. این وضعیت را با کدام خوش‌بینی می‌توانیم بررسی کنیم؟
ساده زیستی رمز موفقیت، شرافت و آزادگی انسان است این اصول را شهید کربلا به ما آموخته است ولی جوان امروز چگونه می‌تواند ساده زیست باشد؟
ازدواج از نظر ذهنی و روانی یک تعهد است. اگر جوان از ابتدا چگونگی انتخاب صحیح را بیاموزد پس از ازدواج می‌تواند به همسر خود متعهد باشد و در صورت نبود این تعهد، زندگی او دچار مشکلاتی می‌شود. اگر زوجین از ابتدا نتوانند در خود نسبت به یکدیگر تعهد ایجاد کنند ممکن است به یکدیگر خیانت کنند. در کشورهای غربی افراد به دو دلیل طلاق می‌گیرند که یکی از آنها خیانت همسر و دیگری طلاق عاطفی است. زمانی که یکی از زوجین علاقه خود را به دیگری از دست بدهد ضرورتی برای ادامه زندگی مشترک خود نمی‌بیند و از همسرش جدا می‌شود.
با چه مشخصاتی می‌توانیم ازدواج اسلامی را تعریف کنیم. حضرت امام علی (ع) با دارائی محدودی به خواستگاری بانوی دو عالم حضرت فاطمه (س) رفتند. پیامبر اکرم(ص) از ایشان خواستند که برای تامین کابین دخترشان زره‌شان را بفروشند. حضرت فاطمه (س) و حضرت علی (ع) زندگی خود را در نهایت سادگی آغاز کردند. زیلویی داشتند که اگر روی سر خود را با آن می‌پوشاندند پایشان بیرون می‌ماند و برعکس. این در حالیست که جوانان ما نتوانسته‌اند از ایشان در زندگی واقعی الگو بگیرند.
عصارنیا: ثواب مزدوج کردن افراد بسیار بیشتر از نذری دادن و خیرات کردن است
عصارنیا: ازدواج یک نیمه پر و یک نیمه خالی دارد و قرار است ستاد راهبردی نیمه پر لیوان را به جوانان نشان دهد، اما در حال حاضر نیمه پر لیوان از سوی رسانه‌ها مورد غفلت واقع شده است و وظیفه رسانه‌ها و گروه مرجع مانند دانشگاهیان به تصویر کشیدن این نیمه است. در این شرایط ما نیازمند نقطه عطف هستیم و مسئولان، خانواده‌ها و جوانان می‌توانند این نقطه عطف باشند. لازم است مردم نهضتی را به وجود آورند و خیرین به ازدواج جوانان توجه کنند. افرادی که در مناسبتهای مذهبی خیرات می‌کنند، بسیار بیشتر از افرادی هستند که در تشکیل زندگی یک زوج مشارکت می‌کنند. این درحالیست که ثواب مزدوج کردن افراد بسیار بیشتر از نذری دادن و خیرات کردن است.
نقش رسانه‌ها در ترویج فرهنگ ازدواج چیست؟
عصارنیا: رسانه‌ها باید برای افزایش فرهنگ مردم نسبت به ازدواج عزم جدی داشته باشند. فعلا نمی‌توانیم از اهل بیت شروع کنیم، بلکه باید از کسانی که به تاسی از آنان زندگی مشترک خود را آغاز کردند بپردازیم. به عنوان نمونه من افراد زیادی را می‌شناسم که بدون انداختن سفره عقد ازدواج کردند.
رسانه‌ها باید هدفمند تر به موضوع ازدواج بپردازند و مشکلات را به گوش مسئولان برسانند و برای حل آنها مدیران را تحت فشار قرار دهند. ولی در فضای عمومی باید نیمه پر لیوان را نشان دهند.
با قرار گرفتن ستاد راهبردی در وزارتخانه‌ها مخالفم، چرا که به ستاد هوشمند برای تحلیل و پیگیری وضعیت ازدواج نیازمندیم چنین ستادی جایگاه نخبگان است و نه افراد درگیر در حوزه اجرا.
حریرچی: خبرگزاری‌ها و روزنامه‌ها اگرچه جزء رسانه‌های جمعی محسوب می‌شوند، ولی به اندازه صدا و سیما مخاطب ندارند، متاسفانه این رسانه به خوبی نمی‌تواند خانواده‌ای مهربان را به نمایش بگذارد؛ این درحالی است که افرادیکه ازدواج می‌کنند موفق‌تر هستند و با بستن پیوند زناشویی شور زندگی و تعهد پیدا می‌کنند و اما هنرمندان توانایی به تصویر کشیدن این مزایا را ندارند و در این حوزه کم کاری شده است.